دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Estimation of combining ability and gene effect in rapeseed lines (Brassica napus L.) using line × tester analysis under salinity stressبرآورد ترکیبپذیری و اثر ژن در لاینهای کلزا (Brassica napus L.) با استفاده از تجزیه لاین در تستر در شرایط تنش شوری11313383310.22034/csrar.2021.272185.1087FAعلی اکبر صابریدانشجوی دکتری اصلاح نباتات، گروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، زاهدان، ایرانسیدذبیج الله راوریمرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمان، ایران0000-0003-2009-6794احمد مهربانگروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، ایرانحمید رضا گنجعلیگروه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان، ایرانحسن امیری اوغانموسسه تحقیقات اصلاح و تهیه و نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایرانJournal Article20210207In order to estimate the general and specific combining ability and type of gene effect, 15 hybrids from the intersection of 5 lines and 3 testers with their parents were examined in two conditions of normal irrigation and salinity stress in the randomized complete block design with 3 replications in Kerman Agricultural Research Station in 2018-2020. The studied traits included plant height, number of days taken to 50% of flowering, number of days to maturity, pod length, number of pod per plant, number of seed per pod, 1000-seed weight and seed yield. The mean squares of general and specific combining ability were significant for most traits showed that the differences between cultivars in terms of general combining ability, and crosses in terms of specific combining ability, respectively. Estimation degree of dominance for plant height, number of days taken to 50% flowering, number of pod per plant and 1000-seed weight under normal irrigation conditions and seed yield under salinity stress were less than one and for other traits in both experimental conditions greater than one, which indicates the existence of incomplete and over-dominant action, respectively. Under normal and stress conditions for pod length, 1000-seed weight and grain yield per plant, SPN193 and Dalgon parents had the highest general combining ability among the experimental materials. Under normal irrigation conditions, hybrid SPN192 × Dalgon and under salinity stress conditions SPN179 × RGS003 with the highest values of specific combining ability were the best hybrids in terms of seed yield and are recommended<strong>.</strong>به منظور برآورد ترکیبپذیری عمومی و خصوصی و نوع اثر ژن، تعداد 15 دورگ حاصل از تلاقی پنج لاین و سه تستر به همراه والدینشان در دو شرایط آبیاری معمولی و تنش شوری در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کرمان طی سال زراعی 99-1398 مورد بررسی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی شامل ارتفاع بوته، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، طول خورجین، تعداد خورجین در گیاه، تعداد دانه در خورجین، وزن هزاردانه و عملکرد دانه بودند. میانگین مربعات ترکیبپذیری عمومی و خصوصی برای اکثر صفات معنیدار بود که بهترتیب نشاندهنده تفاوت ارقام از نظر ترکیبپذیری عمومی و تلاقیها از نظر ترکیبپذیری خصوصی بود. برآورد درجه غالبیت برای صفات ارتفاع بوته، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، تعداد خورجین در گیاه و وزن هزار دانه در شرایط آبیاری معمولی و صفت عملکرد دانه در شرایط تنش شوری کمتر از یک و برای بقیه صفات در هر دو شرایط آزمایش بزرگتر از یک بود که بهترتیب دلالت بر وجود غالبیت ناقص و فوق غالبیت دارد. در دو شرایط آبیاری معمولی و تنش برای صفات طول خورجین، وزن هزاردانه و عملکرد دانه در گیاه والدین SPN193 و Dalgon در بین مواد آزمایشی بیشترین مقدار ترکیبپذیری عمومی را به خود اختصاص دادند. دورگهایSPN192 × Dalgon وSPN179 × RGS003 بهترتیب در شرایط آبیاری معمولی و تنش با برخورداری از بالاترین مقادیر ترکیبپذیری خصوصی از نظر صفت عملکرد دانه بهترین دورگها بوده و قابل توصیه میباشند.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Evaluation of irrigation hydro-module of major plants of cropping pattern to reduce water stress and optimize agricultural water consumption in Honam sub-catchmentارزیابی شاخص هیدرومدول آبیاری بهمنظور کاهش تأثیر تنش خشکی و مصرف بهینه آب در گیاهان عمده الگوی کشت اراضی دشت هنام152413382810.22034/csrar.2021.280267.1092FAسینا ملاحبخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک، موسسه تحقیقات خاک و آب سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران0000-0002-3267-2245سعید غالبیبخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک، موسسه تحقیقات خاک و آب سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایرانمحمدرضا امدادبخش تحقیقات آبیاری و فیزیک خاک، موسسه تحقیقات خاک و آب سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران0000-0002-4866-6528مهدی پناهیبخش تحقیقات خاک و آب، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اصفهان، ایرانJournal Article20210409For sustainable water resources utilization, knowledge of the existing conditions as well as a proper method to allocate and exploit water is inevitable. To this end, water resources and cropping pattern of Honam sub-catchment in Karkheh River Basin, Iran, were geographically identified and then digitized over 913.8 ha of irrigated lands, during 2017-2018 growing season using field survey and satellite imagery. Also, irrigation homogenous units were separated and hydro-module of cropping pattern was determined per unit according to surface irrigation application efficiency of the study area. The results of the cropping pattern showed that the areas under the major crops including wheat and barley, alfalfa and clover, and sugar beet were 444, 153, and 40 ha, respectively. Alfalfa and barely had the highest and lowest irrigation requirement among the major crops with 11910 and 3000 m<sup>3</sup>.ha<sup>-1</sup>, respectively. Nineteen irrigation homogenous units were delineated, and their mean annual hydro-module was determined as 1.26 L.s<sup>-1</sup>.ha<sup>-1</sup>. Meanwhile, mean hydro-module of nineteen homogenous units was obtained as 0.86 L.s<sup>-1</sup>.ha<sup>-1 </sup>according toestimated volume of water and average of application efficiency (30%) in the study area. The results also indicated that the allocated water for 12 out of 19 homogenous units was more than the determined hydro-module, and for the remaining 7 units it was less. It can be concluded that it is feasible to reduce drought stress and improve yield and water productivity based on determined hydro module and water consumption volume of subcatchment cropping pattern.بهرهبرداری پایدار از منابع آب، شناخت شرایط موجود، نحوه تخصیص و بهرهبرداری از آب امری اجتنابناپذیر است. بههمین منظور، الگوی کشت و منابع آبی حدود 913 هکتار از اراضی آبی دشت هنام الشتر استان لرستان در سال 1396 با استفاده از پیمایش زمینی و تصاویر ماهوارهای شناسایی شدند. همچنین، واحدهای همآب تفکیک و هیدرومدول آبیاری الگوی کشت هر واحد بر اساس راندمان آبیاری سطحی منطقه تعیین و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بهدست آمده از الگوی کشت نشان داد که گیاهان غالب منطقه را گندم و جو (444 هکتار)، یونجه و شبدر (153 هکتار) و چغندرقند (40 هکتار) تشکیل میدهند. میانگین اطلاعات 15 ساله نشان داد که گیاهان یونجه و جو با حدود 11000 و 3900 متر مکعب آب در هکتار بهترتیب بیشترین و کمترین نیاز آبیاری را در بین گیاهان الگوی کشت دارا بودند. تعداد 19 واحد همآب تفکیک شد که متوسط سالانه هیدرومدول آبیاری بر اساس نیاز آبی گیاهان در این اراضی 1/26 لیتر بر ثانیه در هکتار تعیین شد. همچنین، بر اساس برآورد حجم آب تحویلی و متوسط راندمان کاربرد آبیاری منطقه (30 درصد)، متوسط شاخص هیدرومدول واحدهای 19 گانه بهمقدار 0/86 لیتر بر ثانیه در هکتار تعیین شد. نتایج نشان دادند تعداد 12 واحد از واحدهای 19 گانه همآب، حجم آب تخصیص یافته آن بیشتر از هیدرومدول تعیین شده و در 7 واحد آن کمتر از هیدرومدول آبیاری است. با توجه به هیدرومدول آبیاری تعیین شده و حجم آب مصرفی گیاهان الگوی کشت، امکان افزایش عملکرد و کاهش تأثیر تنش خشکی ناشی از کمآبیاری زیرحوضه فراهم شده و کارایی مصرف آب ارتقاء مییابد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Changes in essential oil content and plant yield of dragonhead (Dracocephalum moldavica L.) affected by sowing date and nitrogen fertilizer in Khoy regionتغییرات میزان اسانس و عملکرد گیاه دارویی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.) تحت تاثیر تاریخ کاشت و کود نیتروژن در منطقه خوی253813382910.22034/csrar.2021.276139.1090FAزیبا زینالی چرکندیدانشجوی کارشناسی ارشد تکنولوژی بذر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوی، ایرانمحسن رشدیگروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، ایرانسعید یوسف زادهاستادیار، گروه کشاورزی، دانشگاه پیام نور، ایرانJournal Article20210304In order to study the effects of sowing date and nitrogen fertilizer on some quantitative and qualitative traits of dragonhead, a field study was conducted as factorial experiment in a randomized complete block design layout with three replications in Khoy, Firuraq during 2013. Factors consisted of three sowing dates (May 11, June 5 and June 21) and four levels of nitrogen (without nitrogen (control), 150, 225 and 300 Kg.ha<sup>-1</sup>). Results indicated that sowing date had significant effect on all of the studied traits (except of number of flowering branch). The maximum essential oil content (0.38 percent), essential oil yield (11.83 Kg.ha<sup>-1</sup>) and 1000 seed weight (2.09 g) were gained on June 5. The use of 150 nitrogen fertilizer per hectare increased number of flowering branch, dry matter yield and essential oil content in compare to control treatment While application of highest level of nitrogen (300 Kg ha<sup>-1</sup>) significantly decreased essential oil content as well as essential oil yield and seed yield. Application of 150 Kg nitrogen fertilizer per hectare increased essential oil yield by 80 percent in compare to control treatment and maximum essential oil yield observed at June 5. Plants grown on May 11 produced the highest seed yield (1542 Kg.ha<sup>-1</sup>). Application of 150 Kg.ha<sup>-1</sup> nitrogen on June 5 due to optimum usage of soil humid and temperature condition besides of decrease usage of chemical fertilizer and movement towards sustainable agriculture lead to improving quantitative and qualitative yield of dragonhead in studied climatic conditions and thus, this treatment is introduced as the best treatment combination.به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و کود نیتروژن، بر تعدادی از خصوصیات کمی و کیفی بادرشبو، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعهای تحقیقاتی واقع در منطقه فیرورق از توابع شهرستان خوی در سال 1392 اجرا گردید. تیمارها شامل سه تاریخ کاشت (21 اردیبهشت، 15 خرداد و 31 خرداد) و چهار مقدار نیتروژن (صفر، 150، 225 و 300 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) بود. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت (به جز تعداد شاخه گلدهنده) تأثیر معنیداری بر تمامی صفات مورد مطالعه داشت. بیشترین بازده اسانس (0/38 درصد)، عملکرد اسانس (11/83کیلوگرم در هکتار) و وزن هزار دانه (2/09 گرم) در تاریخ کاشت 15 خرداد بدست آمد. کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن در مقایسه با تیمار شاهد تعداد شاخه گلدهنده، عملکرد ماده خشک و میزان اسانس را افزایش داد، در حالیکه کاربرد 300 کیلوگرم نیتروژن در هکتار سبب کاهش معنیدار میزان و عملکرد اسانس، وزن هزار دانه و عملکرد بذر گردید. کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در مقایسه با تیمار شاهد عملکرد اسانس را 80 درصد افزایش داد و بیشترین عملکرد اسانس در تاریخ کاشت 15 خرداد مشاهده شد. کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در تاریخ کاشت 15 خرداد بدلیل استفاده بهینه از رطوبت خاک و شرایط دمایی مناسب علاوه بر کاهش مصرف کود شیمیایی و حرکت به سمت کشاورزی پایدار باعث بهبود صفات کمی و کیفی گیاه بادرشبو در شرایط آب و هوایی خوی شد. بنابراین این تیمار به عنوان تیمار برتر معرفی میگردد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Simulation of moisture regimes effect on maize (Zea mays) growth and yield in Kermanshah region by CERES-Maize modelشبیهسازی تاثیر رژیم های رطوبتی بر رشد و عملکرد ذرت (Zea mays) در منطقه کرمانشاه توسط مدل CERES-Maize395613383010.22034/csrar.2021.280069.1091FAفرزاد مندنیگروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایرانپریسا کرمیدانشجوی کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایرانروژین قبادیدانش آموخته گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایرانJournal Article20210408One of the reliable approaches to study the effects of management on agricultural production is using crop growth models. In order to determine the effect of different levels of irrigation on the growth and productivity of grainy maize cultivars and validation of the CERES-Maize model, an experiment was conducted as split plot at the experimental field of Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran, during 2017-2018. Main-factor was three irrigation regimes (IR) included supplying 130, 100, 70% water requirement (IR<sub>130%</sub>, IR<sub>100%</sub> and IR<sub>70%</sub> respectively), and sub-factor included three maize cultivars (SC704, Simon and BC678). The evaluated traits were development stages, leaf area index, total dry weight, grain yield and daily evapotranspiration. Model validation results showed that nRMSE values of SC704, Simon and BC678 for days to anthesis were 2.8, 1.7 and 1.9%, for days to physiological maturity were 4.2, 4 and 4.6%, for total dry weight were 9.6, 7.0 and 13.4% and for grain yield were 12.9, 5.2 and 6.1% observations, respectively. The nRMSE for daily evapotranspiration was 12.9 to 23.5% observations. By reducing the water content available in the IR<sub>70%</sub> treatment compared to other irrigation treatments, the simulated cumulative evapotranspiration gradually moved away from the measured evapotranspiration, so that in the water deficit stress treatment, the model simulated the amount of evapotranspiration more than farm conditions. Overall, the results of validation showed that the CERES-Maize model was able to predict response the growth and yield of maize cultivars under different soil moisture conditions with appropriate accuracy, therefore, it can be used to evaluate the impact of different irrigation regimes in the maize fields.یکی از ابزارهای معتبر جهت مطالعه اثرات مدیریت بر تولیدات کشاورزی استفاده از مدلهای رشد گیاهان زراعی است. به منظور تعیین اثر سطوح مختلف آبیاری بر رشد و تولید ارقام ذرت دانهای و اعتبار سنجی مدل CERES-Maize، آزمایشی بهصورت کرتهای یکبار خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه رازی طی سال زراعی 97-1396 اجرا گردید. فاکتور اصلی سه سطح آبیاری (تأمین 130، 100 و 70 درصد نیاز آبی) و فاکتور فرعی سه رقم ذرت (SC704, Simon, BC678) بود. صفات مورد ارزیابی شامل مراحل نمو فنولوژیک، شاخص سطح برگ، وزن خشک کل، عملکرد دانه ذرت و تبخیر و تعرق روزانه بود. نتایج ارزیابی مدل نشان داد که مقادیر nRMSE ارقام SC704، Simon و BC678 برای روز تا گردهافشانی به ترتیب 2/8، 1/7 و 1/9 درصد، برای روز تا رسیدن فیزیولوژیک 4/2، 4 و 4/6 درصد، برای وزن خشک کل 9/6، 7/0 و 13/4 درصد و برای عملکرد دانه 12/9، 5/2 و 6/1 درصد میانگین مقادیر مشاهده شده بود. میزان جذر میانگین مربعات خطا نرمال شده برای تبخیر و تعرق از 12/9 تا 35/5 درصد میانگین مشاهدات بود. با کاهش محتوای آب قابل دسترس گیاه در تیمار کم آبیاری در مقایسه با تیمارهای دیگر آبیاری، میزان تبخیر و تعرق تجمعی شبیهسازی شده به تدریج از تبخیر و تعرق اندازهگیری شده فاصله گرفت، به طوریکه در تیمار تنش کمبود آب مدل میزان تبخیر و تعرق را بیشتر از شرایط مزرعه پیشبینی نمود. بهطور کلی نتایج ارزیابیها مشخص کرد که مدل CERES-Maize قادر است واکنش رشد و عملکرد ارقام ذرت را در شرایط رطوبتی مختلف خاک با دقت مناسبی پیشبینی کند و میتوان از آن برای ارزیابی تأثیر رژیمهای مختلف آبیاری در مزارع ذرت استفاده نمود.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723The interaction effect of bio-fertilizer and metribuzin herbicide on growth and yield of tomato (Lycopersicon esculentum Mill.) and bacterial colonizationاثر برهمکنش کود زیستی و علفکش متری بیوزین بر رشد و عملکرد گوجهفرنگی (Lycopersicon esculentum Mill.) و کلونیزاسیون باکتریها577512629110.22034/csrar.2021.265743.1078FAحسن مکاریانگروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران0000-0003-0206-0907عباس نصیری دهسرخیدانشجوی دکتری اگرواکولوژی، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایرانمهرداد صفرپوردانش آموخته کارشناسی ارشد اگرواکولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایرانمنوچهر قلی پورگروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایرانحمیدرضا اصغریگروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایرانحسن قربانی قوژدیمجتمع آموزش عالی گناباد، گناباد، ایرانحسین میرزایی مقدمگروه مکانیک بیوسیستم دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایرانJournal Article20210103In order to investigate the effect of biological fertilizers and application of metribuzin herbicide on growth and yield of tomato (<em>Lycopersicon esculentum</em> Mill.) and weed population, a field experiment was conducted as randomized complete block design with three replications at the research field of Shahrood University of Technology. The experimental treatments included; weed free and weed infest all season, inoculation of root of tomato transplant with <em>Pseudomonas fluorescens</em> and <em>Azotobacter crococum</em> separately, soil application of metribuzin herbicide 500, 1000 and 1500 g.ha<sup>-1</sup> and the mentioned dosage of herbicide (500, 1000 and 1500 g.ha<sup>-1</sup>) along with inoculation of <em>P. fluorescens</em> and <em>A. crococum</em>. Results showed that <em>A. crococum</em> and <em>P. fluorescens</em> in combination with low doses of herbicide (500 g.ha<sup>-1</sup>) increased bacterial colonization by 57.89 and 52.63 percent compared to the control (weedy) treatment respectively. High doses of herbicide (1500 g.ha<sup>-1</sup>) alone or in combination with bio-fertilizers decreased bacterial colonization in soil and growth and yield of tomato. Also, <em>A. crococum</em> and <em>P. fluorescens</em> in combination with low doses of herbicide increased the number of ripe fruit of tomato by 26.4 and 24.8 percent in comparison to weed free treatment respectively. Based on the results of this experiment, application of bio-fertilizers (<em>A. crococum </em>and<em> P. fluorescens</em>) together with 500 g.ha<sup>-1</sup> metribuzin herbicide while improving the growth and yield of tomato and optimal weed control can be an important step towards achieving sustainable agricultural بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد کودهای زیستی همراه با علفکش متریبیوزین بر رشد و عملکرد گوجهفرنگی (<em>Lycopersicon esculentum</em> Mill.) در حضور علفهای هرز، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی شاهرود انجام شد. تیمارها شامل: وجین و عدم وجین علف هرز، تلقیح نشاء با هر یک از باکتریهای <em>Pseudomonas fluorescens</em> و <em>Azotobacter crococum</em><em>،</em> کاربرد علفکش متریبیوزین در سه دز 500، 1000 و 1500 گرم از نوع تجاری در هکتار بهصـورت مجـزا و در تـرکیب بـا باکتـریهای <em>P. fluorescens</em> و <em>A. crococum</em><em> </em>بودنـد. نتایج نشـان داد کـه کاربـرد <em>A. crococum</em> و <em>P. fluorescens</em> همراه با دز کم علفکش سبب افزایش جمعیت باکتریها بهترتیب بهمیزان 57/89و 52/63درصد در مقایسه با شاهد دارای علف هرز گردید. دز بالای علفکش (1500 گرم در هکتار) بهتنهایی و یا در ترکیب با کودهای زیستی سبب کاهش معنیدار کلونیزاسیون باکتریها و رشد و عملکرد گوجهفرنگی گردید. نتایج نشان داد که کاربرد <em>A. crococum</em> و <em>P. fluorescens</em> در ترکیب با دز کم علفکش بهترتیب سبب افزایش 26/4 و 24/8 درصدی تعداد میوه رسیده در مقایسه با شاهد بدون علف هرز گردید. براساس نتایج آزمایش، کاربرد کودهای زیستی همراه با دزهای پایین علفکش متریبیوزین میتواند ضمن بهبود رشد و عملکرد گوجهفرنگی و کنترل مطلوب علفهای هرز، گام مهمی در راستای نیل به اهداف کشاورزی پایدار از طریق کاهش مصرف علفکش و اثرات سوء زیستمحیطی آن باشد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723The effect of organic mulch on morpho-physiological and biochemical characteristics of forage sorghum (Sorghum bocolor L.) in response to different irrigation regimesتأثیر مالچ مواد آلی بر خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی سورگوم علوفهای (Sorghum bicolor L.) در پاسخ به رژیمهای مختلف آبیاری779513383110.22034/csrar.2021.269538.1082FAمجید قنبریدکترای فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران0000-0003-2457-1177علی مختصی بیدگلیگروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران0000-0002-3330-1198زینب زنگانهدانشجوی دکترای فیزیولوژی دام و طیور، گروه علوم طیور، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایرانکامران منصور قناعی پاشاکیدانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایرانJournal Article20210120This study was conducted to investigate the effect of mulch application from organic matter residues in forest area, rice fields, tea and peanut orchards and irrigation water deficit on different morpho-physiological and biochemical characteristics of forage sorghum in field conditions. This research was carried out as a factorial experiment in a randomized complete block design with three replications in selected research farms in Deilman area of Siahkal city under the supervision of Tarbiat Modares University, Department of Agronomy and Lahijan Agricultural Jihad Extension Experts in 2018. Factorial combinations of three levels of water deficit stress 15%, 30% and 45% of less than FC and six organic mulch, no mulch, rice straw mulch, paddy rice husk mulch, peanut shell mulch, tea waste mulch and leaf mold mulch were used. The results showed that under moderate stress conditions, rice straw mulch and rice paddy husk treatment showed the highest forage yield and plant photosynthesis rate of 39.13 and 26.65%, respectively, compared to the control treatment. Also, under conditions of severe stress, rice straw mulch, rice paddy husk and peanut shell mulch increased the economic efficiency of water and dry weight of weeds by 63.48, 55.21 and 46.40%, respectively, compared to the control. Application of organic matter mulch, especially rice straw, rice paddy husk and peanut shell mulch, prevented a reduction of 6.08, 13.70 and 16.75% of grain yield compared to the control under moderate stress conditions, respectively. In general, organic matter mulch has a high ability to increase grain and forage yield, photosynthetic rate, antioxidant activity and economic efficiency of water, as well as reduce field weeds in stress conditions and make a significant contribution to improving drought resistance in Forage Sorghum. Finally, the use of organic matter mulch in the cultivation of forage sorghum under seasonal drought stress conditions is recommended.این پژوهش بهمنظور بررسی تأثیر کاربرد مالچ حاصل از باقیمانده مواد آلی موجود در پهنه جنگل، مزارع برنج، باغات چای و بادام زمینی و کمبود آب آبیاری بر خصوصیات مختلف مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی سورگوم علوفهای در شرایط مزرعه انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سال 1397 در مزارع منتخب تحقیقاتی منطقه دیلمان شهرستان سیاهکل زیر نظر گروه زراعت دانشگاه تربیت مدرس و کارشناسان ترویج جهادکشاورزی لاهیجان اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل سه سطح تنش کمبود آب بر اساس آبیاری 15، 30 و 45 درصد کمتر از ظرفیت زراعی و شش سطح مالچ آلی شامل بدون مالچ، مالچ کلش برنج، مالچ پوسته شلتوک برنج، مالچ پیله بادامزمینی، مالچ ضایعات چای و مالچ خاکبرگ بودند. نتایج نشان داد در شرایط تنش متوسط، تیمارهای مالچ کلش برنج و پوسته شلتوک برنج، در عملکرد علوفه تر و سرعت فتوسنتز گیاه بهترتیب 39/13 و 26/65 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش نشان داد. همچنین، در شرایط تنش شدید، مالچهای کلش برنج، پوسته شلتوک برنج و پیله بادام زمینی، میزان بهرهوری اقتصادی آب و وزن خشک علفهای هرز را بهترتیب 63/48، 55/21 و 46/40 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. کاربرد مالچ مواد آلی بهویژه کلش برنج، پوسته شلتوک برنج و پیله بادام زمینی بهترتیب موجب جلوگیری از کاهش 6/08، 13/70و 16/75 درصد عملکرد دانه نسبت به شاهد تحت شرایط تنش متوسط شد. بهطورکلی، مالچ مواد آلی در افزایش عملکرد دانه و علوفه تر، سرعت فتوسنتر، فعالیت آنتی اکسیدانها و بهرهوری آب و همچنین کاهش میزان علفهای هرز مزرعه در شرایط تنش از توانایی بالایی برخوردار بوده و سهم بسزایی در بهبود مقاومت به خشکی در گیاه سورگوم علوفهای دارد. در نهایت، استفاده از مالچ مواد آلی در کشت سورگوم علوفهای تحت شرایط تنش خشکی فصلی توصیه میگردد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Effect of different levels of salicylic acid foliar application on phenols, flavonoids, antioxidant activity, and photosynthetic pigments of peppermintتأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید بر میزان فنول، فلاونوئید، فعالیت آنتیاکسیدانی و رنگیزههای فتوسنتزی نعنا فلفلی9711013502110.22034/csrar.2021.288792.1095FAمریم آب پیکردانش آموخته کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشگاه زابل، زابل، ایرانصالحه گنجعلیگروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه زابل، زابل، ایرانلیلا فهمیدهگروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایرانفروزان حیدریگروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه زابل، زابل، ایرانJournal Article20210531Peppermint, scientifically known as <em>Mentha piperita</em>, is an aromatic and medicinal plant that belongs to the Lamiaceae family. In the Research Greenhouse of University<em> </em>of Zabol, an experiment was conducted in a completely randomized design with three replications to investigate the effect of salicylic acid foliar application on peppermint. Salicylic acid was sprayed in two stages (8 weeks after stolon set-up and 2 weeks after the first foliar application) at levels of 0, 5, 10, 50, and 100 ppm. Phenols, flavonoids, antioxidant activity, total protein, and physiological traits like catalase, carbohydrate, ascorbate oxidase, peroxidase, polyphenol oxidase, and photosynthetic pigments were all measured in this study. The treatment with different levels of salicylic acid had a significant impact on all studied traits (p ≤0.01) and improved all studied traits except carbohydrates, according to analysis of variance. At a dose of 100 ppm, salicylic acid had the greatest additive effect on physiological and biochemical traits. According to the findings of this study, salicylic acid foliar application on peppermint appears to increase antioxidant compounds, osmotic regulators (carbohydrates), and photosynthetic pigments, and is a promising and cost-effective method for increasing secondary metabolites and medicinal properties of this plant.نعناع فلفلی با نام علمی Mentha piperita از گیاهان دارویی معطر متعلق به تیره نعناعیان میباشد و با توجه به اهمیت خاصیت دارویی این گیاه، تأثیر محلولپاشی سالیسیلیک اسید روی تعدادی از ویژگیهای نعناع فلفلی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل به اجرا درآمد. بهمنظور پیاده سازی طرح موردنظر، محلولپاشی سالیسیلیک اسید با سطوح صفر، 5، 10، 50 و 100 میلیگرم بر لیتر و طی دو مرحله محلول پاشی صورت گرفت. ابتدا بعد از گذشت 8 هفته پس از کاشت استولونها و در ادامه بعد از گذشت 14 روز پس از اولین محلولپاشی مرحله دوم آن انجام شد. صفات مورداندازهگیری در این پژوهش شامل میزان فنول، فلاونوئید، فعالیت آنتیاکسیدانی، پرولین کل و همچنین برخی صفات فیزیولوژیک دیگر ازجمله کربوهیدرات، فعالیت آنزیمهای کاتالاز، آسکوربات اکسیداز، پراکسیداز و پلی فنول اکسیداز و رنگیزههای فتوسنتزی بود. با آنالیز تجزیه واریانس دادهها مشاهده شد که تیمار گیاه نعناع با سطوح مختلف سالیسیلیک اسید روی اغلب صفات مورد بررسی به جز کربوهیدرات تأثیر معنیداری (p ≤0.01) داشته است. سالیسیلیک اسید با غلظت 100 میلیگرم بر لیتر بیشترین تأثیر افزایشی را بر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی موردسنجش نشان داد. با توجه به نتایج حاصل شده از این پژوهش به نظر میرسد محلولپاشی سالیسیلیک اسید روی گیاهان دارویی بهویژه گیاه نعناع فلفلی میتواند باعث افزایش ترکیبات آنتیاکسیدانی، تنظیمکنندههای اسمزی و رنگیزههای فتوسنتزی شده و به عنوان یک روش امیدبخش و مقرون بهصرفه به منظور افزایش محتوی متابولیتهای ثانویه و بهبود خاصیت دارویی این گیاه به کار رود.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Evaluation of response of rapeseed cultivars to reduced growth seasonارزیابی واکنش ارقام کلزا به کاهش طول فصل رشد11112613502210.22034/csrar.2021.293977.1101FAعلیرضا خداشناساستادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، بجنورد، ایرانJournal Article20210707In order to accessing an approach to reduce of water use in the agriculture, a two-year study was carried out as split plot based on a randomized complete block design with three replications at Torogh Agricultural Research station in Mashhad. Sowing dates (3 sowing dates in first year and 5 sowing dates in second year) and cultivars (Hayola-308, Hayola-401, RGS003 and Zarfam) of rapeseed were considered as main and sub plots, respectively. Results showed that by reducing the growth season (delaying in planting date), seed yield and most of the yield components of rapeseed cultivars such as plant height and 1000-seed weight decreased compared to the autumn sowing date. Maximum seed yield of dormant (entezar) culture for Hayola-401 cultivar was 3611 kg/ha which decreased by 23.3% compared to highest seed yield in autumn planting date for Zarfam cultivar (4708 kg/ha), although this decrease was not significant. However, in dormant culture and for some cultivars, the potential of seed yield seems appropriate, especially if the benefits of removing three autumn irrigations are also considered. Based on the results of this experiment, optimal selection for planting date of rapeseed by eliminating autumn irrigation is dormant culture. Planting compatible cultivars with these conditions is also the next priority to ensure the success of production and in this regard, early spring cultivars such as Hayola-308 and Hayola-401 are preferred to other cultivars due to greater adaptability to reduced growth season and higher seed yield in these conditions.بهمنظور دستیابی به رویکردی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی، مطالعهای دو ساله بهصورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق شهرستان مشهد به اجرا درآمد. تاریخهای کشت (سه تاریخ کشت در سال اول و پنج تاریخ کشت در سال دوم) و ارقام کلزا (هایولا308، هایولا401، آرجیاس003 و زرفام) به ترتیب در کرتهای اصلی و فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با کاهش فصل رشد (تاخیر در کشت) عملکرد دانه و اغلب اجزای عملکرد دانه از جمله ارتفاع بوته و وزن هزاردانه ارقام کلزا نسبت به تاریخ کشت پاییزه کاهش یافت. بیشترین عملکرد دانه در کشت انتظار و برای رقم هایولا401، 3611 کیلوگرم در هکتار بود که در مقایسه با بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کشت پاییزه برای رقم زرفام (4708 کیلوگرم در هکتار)، 23/3 درصد کاهش نشان داد، گرچه این کاهش معنیدار نبود. با این وجود در کشت انتظار و برای بعضی از ارقام زودرس بهاره، پتانسیل عملکرد دانه مناسب به نظر میرسد بهویژه اگر منافع ناشی از حذف سه نوبت آبیاری پاییزه نیز مدنظر قرار گیرد. بر مبنای نتایج این آزمایش انتخاب مطلوب برای تاریخ کشت کلزا با حذف آبیاریهای پاییزه، کشت انتظار است. کشت ارقام سازگار با این شرایط نیز اولویت بعدی برای تضمین موفقیت تولید است و در این رابطه ارقام بهاره زودرس نظیر هایولا308 و هایولا401 به علت سازگاری بیشتر به کاهش فصل رشد و عملکرد دانه بالاتر در این شرایط ترجیح دارند.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723The use of ultraviolet radiation as a way to improve the efficiency of physiological and biochemical processes to produce optimal yield in drought stress conditionsاستفاده از اشعه فرابنفش بهعنوان راهکاری جهت بهبود کارایی فرایندهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی برای تولید عملکرد مطلوب در شرایط تنش خشکی12714912629310.22034/csrar.2021.226242.1065FAبهنوش رساییگروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایرانسعید جلالی هنرمندگروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایرانمجید عبدلیگروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه، ایران0000-0001-8877-1915Journal Article20200409In arid regions, water scarcity is one of the main factors limiting production of crops, so that in these areas, the available water is very low for cultivation. Therefore, in addition to water management, it has to overcome dryness with a series of methods and produce crops. Despite the fact that heavy doses of ultraviolet radiation on plants and animals has harmful effects, but mild doses of ultraviolet radiation are a good way to reduce the sensitivity of the plant to environmental stresses, including drought. So that by applying mild doses of UV-A and UV-B rays, defense mechanisms such as enzymes and non-enzymes increase relative to the control (without ultraviolet radiation) and it improves the physiological traits. On the other hand, it has a positive effect on the qualitative and quantitative characteristics of the product. Despite the fact that in most cases, drought stress and ultraviolet radiation alone have adverse effects on the plant, the interaction of the two factors causes the plant to develop defense mechanisms. As a result, the damage caused by subsequent stress (such as dryness) on the plant was reduced by ultraviolet radiation.در مناطق خشک، کمبود آب یکی از عوامل اصلی محدودیت تولید محصول است. بهطوریکه در این مناطق، میزان آب در دسترس جهت کشتوزرع به شدت پایین است؛ بنابراین علاوه بر مدیریت آب باید با یکسری از روشها بر خشکی غلبه کرده و تولید محصول داشت. علیرغم اینکه دزهای شدید اشعه فرابنفش بر گیاهان و جانوران دارای اثرات مضری است ولی دزهای خفیف اشعه فرابنفش راهکار مناسبی است تا حساسیت گیاه را به تنشهای محیطی منجمله خشکی کاهش داد. بهطوریکه در اثر اعمال اشعههای خفیف UV-A و UV-B، سازوکارهای دفاعی اعم از آنزیمی و غیرآنزیمی نسبت به شاهد (بدون اعمال اشعه فرابنفش) افزایش مییابد و سبب بهبود صفات فیزیولوژیکی میگردد و از سویی بر صفات کمی و کیفی محصول تولیدی اثر مثبت دارد. علیرغم اینکه در بیشتر موارد تنش خشکی و اشعه فرابنفش بهصورت مجزا اثرات زیانباری بر گیاه دارند ولی برهمکنش دو عامل فوق به طور همافزایی عمل میکند تا سازوکارهای دفاعی را در گیاه القا کنند، بهطوریکه اعمال اشعه فرابنفش موجب شد تا آسیبهای احتمالی وارد شده توسط تنش بعدی (مثل خشکی) بر گیاه کاهش یابد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Effects of irrigation cut-off in different stages on yield and yield components of sesame cultivarsاثر قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کنجد15116212629210.22034/csrar.2021.262665.1073FAالهه کلانتریدانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایرانمحمد آرمینگروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی،سبزوار، ایرانحمید مرویگروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایرانJournal Article20201218In order to investigate drought stress at different phenological stages on yield and yield components of different sesame cultivars, a split plot experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications on a private farm in Miami (Shahroud County, Semnan Province). Factors were drought stress time (in vegetative, flowering and seeding growth stages) as the main factor and three sesame cultivars (Darab, Oltan and Dashtestan) as sub factor. The results indicated that the highest (517 kg.ha<sup>-1</sup>) and lowest (456 kg.ha<sup>-1</sup>) seed yield was obtained in irrigation cut-off at seeding and vegetative growth, respectively. There was a significant difference among sesame cultivars in all the evaluated characteristics except the number of seeds per capsule. Oltan cultivar had the highest grain yield (594 kg.ha<sup>-1</sup>) and oil yield (146 kg.ha<sup>-1</sup>) compared to Darab and Dashtestan cultivars. However, in irrigation cut-off at seeding stage, Darab cultivar had the highest grain yield (719 kg.ha<sup>-1</sup>) and oil yield (207 kg.ha<sup>-1</sup>). While Dashtestan cultivar in the same conditions showed the lowest grain yield (251 kg.ha<sup>-1</sup>) and oil yield (57 kg.ha<sup>-1</sup>). Overall, the results showed that Oltan cultivar has a higher relative resistance to drought stress in different stages, so this cultivar is recommended for this region and similar situations.به منظور بررسی تنش خشکی در مراحل مختلف فنولوژیکی بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مختلف کنجد، آزمایشی به صورت اسپیلت پلات در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه شخصی واقع در منطقه میامی (شهرستان شاهرود، استان سمنان) انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی زمان اعمال تنش خشکی (در مراحل رویشی، گلدهی و رشد دانه) به عنوان فاکتور اصلی و سه رقم کنجد (داراب، اولتان و دشتستان) به عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج نشان داد بیشترین (517 کیلوگرم در هکتار) و کمترین (456 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه به ترتیب در زمان قطع آب در مرحله رشد دانه و رویشی مشاهده شد. در تمامی ویژگیهای مورد ارزیابی به جز تعداد دانه در کپسول، بین ارقام مختلف کنجد تفاوت معنیداری وجود داشت. بهطوریکه رقم اولتان نسبت به ارقام داراب و دشتستان بالاترین عملکرد دانه (594 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (146 کیلوگرم در هکتار) را دارا بود. با اینحال، رقم داراب در زمان قطع آب در مرحلهی رشد دانه، بیشترین عملکرد دانه (719 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (207 کیلوگرم در هکتار) را داشت، در حالیکه رقم دشتستان در همین شرایط کمترین عملکرد دانه (251 کیلوگرم در هکتار) و عملکرد روغن (57 کیلوگرم در هکتار) را نشان داد. در مجموع نتایج نشان داد که رقم اولتان مقاومت نسبی بالاتری را نسبت به تنش در مراحل مختلف دارد لذا این رقم برای منطقه محل آزمایش و شرایط مشابه توصیه می شود.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Evaluation of drought impacts on irrigated and rainfed wheat yields in Bojnourd regionبررسی اثرات خشکسالی بر روی عملکرد گندم آبی و دیم در منطقه بجنورد16317613616310.22034/csrar.2021.290842.1096FAمحمد نادریان فرگروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایرانالهام حیدری قراییدانشجوی کارشناسی مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه جیرفت، جیرفت، ایرانJournal Article20210615Drought is a slow-onset and creeping phenomenon that imposes many irreparable natural hazards and affects all climates. One of the important climatic consequences for agriculture is consecutive droughts that occur every few years and reduce the production yield, in particular under rainfed farming conditions. Therefore, this study was conducted to monitor droughts and the impact of agricultural drought on the strategic wheat crop under rainfed and irrigated cultivation conditions in the Bojnourd region. In this regard, to calculate the standardized drought indices i.e. Standardized Precipitation Index (SPI), Percent of Normal Index (PN), and Z-score Index (ZSI), rainfall statistics, and information of Bojnourd meteorological station during the period 2005 to 2019 were used. Likewise, to relate droughts to agricultural products, statistics and information on the area under cultivation, production, and yield of rainfed and irrigated wheat were used during the statistical period of 1983 to 2019. The results of pearson correlation between drought indices and area under cultivation, production, and crop yield of rainfed and irrigated wheat indicated that the lowest (r = 0.23) and the highest (r = 0.73) correlation levels belonged to the ZSI index with irrigated yield and rainfed production with the PN index, respectively. Temporal changes in the area under cultivation of irrigated and rainfed wheat in Bojnourd region showed that the area under irrigated wheat crop cultivation decreased sharply over time (a negative slope for the trend line of the equation), which is mainly due to the decline in precipitations and droughts in the region causing irreparable damage to farmers. The results of variations in the SPI index on the harvest level from rainfed and irrigated fields indicated that the harvest level from rainfed and irrigated fields increased during the wet year while it decreased during droughts. However for irrigated cultivation, the reduction of irrigated crop yield was less severe over drought years probably due to the use of other methods of water supply for cultivation, including drilling illegal wells and deepening agricultural wells.خشکسالی پدیدهای آرام و خزنده که خسارات زیادی و جبران ناپذیری به طبیعت وارد می کند و تمام اقلیمها را تحت تأثیر قرار می دهد. یکی از پیامدهای اقلیمی مهم برای زراعت، خشکسالی های پیاپی است که هر چند سال اتفاق می افتد و باعث کاهش عملکرد تولید بهویژه در شرایط کشاورزی دیم می شود. لذا این تحقیق باهدف پایش خشکسالی ها و تأثیر خشکسالی کشاورزی بر روی محصول استراتژیک گندم تحت شرایط کشت دیم و آبی در منطقه بجنورد انجام شد. در این راستا برای محاسبه شاخص های خشکسالی بارش استاندارد شده (SPI)، شاخص درصد نرمال (PN) و شاخص نمره Z (ZSI) از آمار و اطلاعات بارندگی ایستگاه هواشناسی بجنورد طی دوره زمانی 1384 تا 1398 استفاده شد. همچنین جهت ارتباط خشکسالی ها با محصولات کشاورزی از آمار و اطلاعات میزان سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد محصول گندم دیم و آبی طی دوره آماری 1362 تا 1398 استفاده شد. نتایج همبستگی پیرسون بین شاخصهای خشکسالی با سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد محصول گندم دیم و آبی نشان داد که کمترین همبستگی مربوط به شاخص ZSI با عملکرد آبی به مقدار r=0/23 و بیشترین همبستگی مربوط به میزان تولید دیم با شاخص PN به مقدار r=0/73 میباشد. همچنین تغییرات زمانی سطح زیر کشت آبی و دیم گندم در منطقه بجنورد نشان می دهد، با گذشت زمان از سطح زیر کشت محصول گندم دیم بهشدت کاسته شده است (شیبخط روند معادله منفی میباشد) که یکی از علتهای اصلی آن کاهش ریزش های جوی و خشکسالی در منطقه می باشد که خسارات جبرانناپذیری بر کشاورزان وارد کرده است. نتایج تغییرات شاخص SPI روی سطح برداشت از اراضی کشت دیم و آبی نشان داد که در زمان ترسالی، برداشت محصول از اراضی زیر کشت دیم و آبی افزایشیافته است و در زمان خشکسالی میزان برداشت محصول کاهشیافته است؛ اما در مورد کشت آبی در سالهایی که خشکسالی رخداده است، کاهش سطح برداشت آبی از شدت کمتری برخوردار بوده است و دلیل آن میتواند استفاده از روش های دیگر تأمین آب برای کشت ازجمله حفر چاه های غیرمجاز و عمیقتر کردن چاه های کشاورزی باشد.دانشگاه زابلتحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک2423-611X3120210723Evaluation of drought stress on grain yield and yield components in some winter cereals under controlled conditionsارزیابی تنش خشکی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد در برخی غلات سردسیری در شرایط کنترل شده17718713736610.22034/csrar.2021.296830.1110FAسامیه آقچه لیدانش آموخته کارشناسی ارشد کشاورزی اکولوژیک، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانعلی راحمی کاریزکیگروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران0000-0001-7822-9188ابراهیم غلامعلی پور علمداریگروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانعبداللطیف قلی زادهگروه تولیدات گیاهی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانمحسن رضاییدانش آموخته کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی در کشاورزی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایرانJournal Article20210726In order to evaluate the effect of drought stress on grain yield and yield components in some winter cereals, a factorial experiment in completely randomized with 3 replications was conducted in greenhouse at Faculty of Agriculture and Natural Resources, Gonbad Kavoos University. The treatments were winter cereals with 6 levels included bread wheat cultivar Kohdasht, durum wheat cultivar Seimareh, six-row barley cultivar Sahra, two-row barley cultivar Khorram, and hull less barley Line 17 and triticale cultivar Javaniloo and drought stress with 3 levels i.e., full irrigation as the control (-0.4 bar), slight water stress (-1 bar) and intensive water stress (-4 bar). Drought stress was imposed in flowering stage. The results showed that the effect of species and drought had a significant effect on all the studied traits while interaction on all studied were not significant. The results of mean comparison showed that the range of grain yield changes between species varied from 1.25 to 2.58 g per plant. The results showed that grain yield in triticale is more than durum wheat (73%). Also, the comparison between different levels of drought stress showed that with increasing drought stress, all measured traits decreased in the studied species. The results showed that grain yield, biological yield and harvest index decreased by about 32, 72 and 45%, respectively in severe stress conditions compared to the control. The results of this study showed that high biological yield and high harvest index can be considered as important criteria in breeding cultivars of plant species.بهمنظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد در برخی غلات سردسیری آزمایشی بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبد کاووس در سال 94-1393 انجام شد. تیمارها شامل غلات سردسیری در 6 سطح شامل: گندم نان رقم کوهدشت، گندم دوروم رقم سیمره، جو شش ردیفه رقم صحرا، جو دو ردیفه رقم خرم و جو لخت لاین 17، تریتیکاله رقم جوانیلو و عامل تنش خشکی در سه سطح شامل: عدم تنش خشکی (شاهد= 4/0- بار)، تنش خشکی متوسط (1- بار)، تنش خشکی شدید (4- بار) بودند. تنش خشکی در مرحله گلدهی آنها اعمال شد. نتایج نشان داد که اثر غلات و تنش خشکی بر تمام صفات مورد مطالعه در سطح یک درصد معنیدار بود. این در حالی بود که اثر متقابل بر تمام صفات مورد مطالعه معنیدار نبود. نتایج مقایسه میانگین نشان داد که دامنه تغییرات عملکرد دانه در بین گونهها از 25/1 تا 58/2 گرم در بوته متغیر بود. نتایج نشان داد که عملکرد دانه تریتیکاله نسبت به گندم دوروم 73 درصد بیشتر بود. همچنین مقایسه بین سطوح مختلف تنش خشکی نشان داد که با افزایش تنش خشکی تمام صفات مورد اندازهگیری در غلات مورد بررسی کاهش یافت. نتایج نشان داد که عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت در شرایط تنش شدید نسبت به شاهد به ترتیب حدود 32، 72 و 45 درصد کاهش یافت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت بالا بهعنوان معیارهای مهم میتواند در اصلاح ارقام گونههای گیاهی در نظر گرفته شود.