TY - JOUR ID - 139974 TI - ارزیابی پایداری مبتنی بر امرژی در پنج بوم‌نظام عمده کشاورزی هیرمند، استان سیستان و بلوچستان JO - تحقیقات علوم زراعی در مناطق خشک JA - CSRAR LA - fa SN - 2423-611X AU - میرشکاری, سمیه AU - دهمرده, مهدی AU - اصغری پور, محمد رضا AU - قنبری, سید احمد AU - سیدآبادی, اسماعیل AD - الف) دانشجوی دکتری اگرواکولوژی، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران؛ ب- عضو هیئت علمی پژوهشی گروه زراعت و اصلاح نباتات، پژوهشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران AD - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران Y1 - 2023 PY - 2023 VL - 4 IS - 2 SP - 437 EP - 457 KW - تحلیل امرژی KW - سیستان KW - کشاورزی پایدار KW - کمی سازی پایداری KW - مطالعه میدانی DO - 10.22034/csrar.2021.311181.1146 N2 - کشاورزی نقش اساسی در حمایت از معیشت خانواده و توسعه اقتصاد ملی دارد. شیوه‌های کشاورزی تا حد زیادی میزان تولید غذا و وضعیت محیط را تعیین می­نمایند. رهیافت تحلیل امرژی با کمی­سازی جریان‌های ورودی محیطی و اقتصادی به واحد یکسان امژول‌خورشیدی توانایی مقایسه جامع نظام‌های تولیدی مختلف را داراست. در مطالعه حاضر، پایداری بوم­شناختی پنج نظام تولید محصولات زراعی گندم، جو، یونجه، هندوانه و خربزه در سطح شهرستان هیرمند، واقع در استان سیستان و بلوچستان، با استفاده از ارزیابی ساختار امرژی و تحلیل شاخص‌های امرژی بررسی شد. داده‌های موردنیاز برای این پژوهش توسط پرسش‌نامه و اندازه­گیری­های میدانی از سطح نظام‌های کشاورزی خرده مالکی شهرستان هیرمند در سال 1399 جمع­آوری گردید. جریان‌های رایگان تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر به ترتیب 46/77، 45/87، 64/39، 63/94 و 62/40 درصد از کل امرژی ورودی نظام‌های تولید گندم، جو، یونجه، هندوانه و خربزه را به خود اختصاص دادند. سهم زیاد نهاده‌های رایگان داخلی نشان می‌دهد که غالب مزارع مورد مطالعه، نظام‌هایی غیر صنعتی هستند که به شیوه نیمه‌سنتی و کم نهاده مدیریت می‌شوند. مقادیر محاسبه‌شده برای شاخص پایداری امرژی (ESI) نشان داد، پایداری بوم‌شناختی نظام تولید یونجه بیشتر از سایر نظام‌های مورد مطالعه است. دلیل اصلی پایداری بیشتر این نظام سهم زیاد انرژی ورودی مربوط به نهاده‌های محیطی رایگان و منابع تجدید پذیر اقتصادی بود. همچنین بالا بودن نسبت عملکرد امرژی، مقدار انرژی صرف شده کمتر در تولید هر واحد خروجی و بهره‌وری بیشتر کل عوامل تولید حاکی از مزیت نسبی بیشتر نظام تولید یونجه است. درمجموع ارزیابی‌های انجام‌شده بر اساس محاسبه شاخص‌های مبتنی بر امرژی نشان داد در نظام‌های زراعی غالب شهرستان هیرمند، توجه به راهکارهای عملی در مدیریت جامع بوم‌نظام تولیدی به‌ویژه حفاظت از مواد آلی خاک و جلوگیری از فرسایش خاک و تلفات مواد آلی خاک، می‌تواند در پایداری بوم‌شناختی این نظام‌ها تأثیر چشمگیری داشته باشد. UR - https://cropscience.uoz.ac.ir/article_139974.html L1 - https://cropscience.uoz.ac.ir/article_139974_f51012e991c047ee2baff818bc4fcbeb.pdf ER -